'વન નેશન, વન ઇલેક્શન' : સાત દેશોની ચૂંટણીનો અભ્યાસ, 191 દિવસમાં રિપોર્ટ તૈયાર કરાયો

100 દિવસની અંદર બે તબક્કામાં ચૂંટણી યોજાશે : પ્રથમ તબક્કામાં લોકસભા અને રાજ્યોની વિધાનસભા ચૂંટણી અને ત્યારબાદ સ્થાનિક સ્વરાજની ચૂંટણીઓ સાથે યોજાશે

ન્યુ દિલ્હી :
એક દેશ, એક ચૂંટણી પર ભલામણો આપવા માટે રચાયેલી પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ સમિતિએ 191 દિવસમાં પોતાનો રિપોર્ટ તૈયાર કર્યો છે. ભારતમાં લોકસભા અને રાજ્યોની વિધાનસભાઓની એકસાથે ચૂંટણી અંગેનો અહેવાલ સબમિટ કરતા પહેલા તેણે દક્ષિણ આફ્રિકા, સ્વીડન, બેલ્જિયમ, જર્મની, જાપાન, ઈન્ડોનેશિયા અને ફિલિપાઈન્સમાં ચૂંટણી પ્રક્રિયાઓનો અભ્યાસ કર્યો હતો. આ દેશોમાં એક સાથે ચૂંટણીઓ યોજાય છે.

આ રીતે તેની શરૂઆત થઈ
► વડાપ્રધાન મોદીએ 2019માં 73માં સ્વતંત્રતા દિવસના અવસર પર સૌથી પહેલા એક દેશ, એક ચૂંટણીનો પોતાનો વિચાર રજૂ કર્યો હતો.
► તેમણે કહ્યું હતું કે દેશના એકીકરણની પ્રક્રિયા હંમેશા ચાલુ રહેવી જોઈએ. વડાપ્રધાને 2024માં સ્વતંત્રતા દિવસના અવસર પર પણ આ અંગે પોતાના વિચારો વ્યક્ત કર્યા હતા.
► કોવિંદ સમિતિએ આ વર્ષે માર્ચમાં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને પોતાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો હતો.
► એક દેશ, એક ચૂંટણી’ પર કોવિંદ સમિતિના અહેવાલને કેન્દ્રીય કેબિનેટ દ્વારા 18 સપ્ટેમ્બરે મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.
► 12 ડિસેમ્બરે, સંસદના શિયાળુ સત્ર વચ્ચે, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય કેબિનેટે ’એક રાષ્ટ્ર - એક ચૂંટણી’ બિલને મંજૂરી આપી હતી.
► હવે કેન્દ્ર સરકાર તેને શિયાળુ સત્રમાં ગૃહમાં રજૂ કરી શકે છે. 

કોવિંદ સમિતિએ આ વર્ષે માર્ચમાં રાષ્ટ્રપતિ મુર્મુને પોતાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો હતો. સપ્ટેમ્બરમાં સરકારે સમિતિની ભલામણો સ્વીકારી હતી. 

સમિતિની મહત્વપૂર્ણ ભલામણો
સમિતિએ તેના અહેવાલમાં કહ્યું છે કે એક સાથે ચૂંટણીની ભલામણો બે તબક્કામાં લાગુ કરવામાં આવશે. પ્રથમ તબક્કામાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી એક સાથે યોજાશે. બીજા તબક્કામાં, સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ (પંચાયતો અને નગરપાલિકાઓ) સામાન્ય ચૂંટણીના 100 દિવસની અંદર યોજવામાં આવશે.

આ અંતર્ગત તમામ ચૂંટણી માટે સમાન મતદાર યાદી તૈયાર કરવામાં આવશે. આ માટે સમગ્ર દેશમાં વિસ્તૃત ચર્ચા શરૂ કરવામાં આવશે. અમલીકરણ જૂથ પણ બનાવવામાં આવશે. એવું માનવામાં આવે છે કે ’એક દેશ એક ચૂંટણી’ માટે બંધારણમાં સુધારા અને નવા દાખલાની કુલ સંખ્યા 18 છે.

દક્ષિણ આફ્રિકાનું ઉદાહરણ
સૌથી સચોટ અહેવાલ મુજબ, સમિતિએ એક સાથે ચૂંટણીના મુદ્દે ભલામણ કરતા પહેલા અન્ય દેશોનું તુલનાત્મક વિશ્લેષણ કર્યું હતું. દક્ષિણ આફ્રિકાના મતદારો નેશનલ એસેમ્બલી અને પ્રાંતીય ધારાસભાઓ બંને માટે એક સાથે મતદાન કરે છે. જો કે, મ્યુનિસિપલ ચૂંટણીઓ પાંચ વર્ષના ચક્રમાં પ્રાંતીય ચૂંટણીઓ કરતાં અલગ છે. 29 મેના રોજ, દક્ષિણ આફ્રિકામાં દરેક પ્રાંત માટે નવી નેશનલ એસેમ્બલી તેમજ પ્રાંતીય ધારાસભાઓ માટે સામાન્ય ચૂંટણી યોજાશે. 

સ્વીડનમાં પ્રમાણસર 
ચૂંટણી પ્રણાલી
સમિતિનો અહેવાલ જણાવે છે કે સ્વીડન પ્રમાણસર ચૂંટણી પ્રણાલીને અનુસરે છે, જેનો અર્થ છે કે રાજકીય પક્ષોને તેમને મળેલા મતોની સંખ્યાના આધારે ચૂંટાયેલી વિધાનસભામાં સંખ્યાબંધ બેઠકો ફાળવવામાં આવે છે. એક એવી વ્યવસ્થા છે જેમાં સંસદ, કાઉન્ટી કાઉન્સિલ અને સિટી કાઉન્સિલની ચૂંટણીઓ એક સાથે યોજાય છે. આ ચૂંટણીઓ દર ચાર વર્ષે સપ્ટેમ્બરના બીજા રવિવારે યોજાય છે, જ્યારે મ્યુનિસિપલ ચૂંટણીઓ દર પાંચ વર્ષે સપ્ટેમ્બરના બીજા રવિવારે યોજાય છે.

ઇન્ડોનેશિયામાં
2019 થી ઇન્ડોનેશિયામાં રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, સંસદ અને પ્રાંતીય એસેમ્બલી માટે એક સાથે ચૂંટણી યોજાઈ રહી છે. આ સિસ્ટમ હેઠળ રાષ્ટ્રપતિ, ઉપપ્રમુખ અને રાષ્ટ્રીય અને પ્રાંતીય એસેમ્બલીના સભ્યોની ચૂંટણી એક સાથે યોજાય છે. મતદારો ગુપ્ત મતદાન કરે છે અને છેતરપિંડીયુક્ત મતદાન ટાળવા માટે તેમની આંગળીને અવિશ્ર્વસનીય શાહીમાં ડુબાડવામાં આવે છે.

રાષ્ટ્રીય સંસદમાં બેઠક મેળવવા માટે, રાજકીય પક્ષોને ઓછામાં ઓછા 4 ટકા મતો મેળવવા જરૂરી છે. રાષ્ટ્રપતિ પદ પર ચૂંટાવા માટે, ઉમેદવારને કુલ મતોના 50 ટકાથી વધુ અને દેશના અડધા રાજ્યોમાં ઓછામાં ઓછા 20 ટકા મત મેળવવાની જરૂર છે. ઇન્ડોનેશિયાએ 14 ફેબ્રુઆરી 2024ના રોજ સફળતાપૂર્વક એક સાથે ચૂંટણીઓ યોજી છે.

વિપક્ષે કહ્યું- અલોકતાંત્રિક પગલું, કાયદાનો વિરોધ કરશે
તમિલનાડુના મુખ્યમંત્રી એમકે સ્ટાલિને તેને અતાર્કિક અને અલોકતાંત્રિક પગલું ગણાવ્યું. પશ્ર્ચિચમ બંગાળના મુખ્યમંત્રી મમતા બેનર્જીએ કેન્દ્રની ટીકા કરી અને કહ્યું કે તેમની પાર્ટીના સાંસદો કઠોર કાયદાનો વિરોધ કરશે. મમતાએ દાવો કર્યો હતો કે આ વિચારપૂર્વકનો સુધારો નથી. ઝારખંડના મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેને કહ્યું કે આ બિલ ભાજપનો પોતાનો એજન્ડા છે.

ભાજપે કહ્યું ફાયદાકારક, કહ્યું- એકસાથે ચૂંટણી યોજવી એ સમયની જરૂરિયાત છે
ભાજપ અને અન્ય સહયોગીઓએ સરકાર દ્વારા એકસાથે ચૂંટણી કરાવવાના બિલના વખાણ કર્યા અને કહ્યું કે તે સમયની જરૂરિયાત છે. સાંસદ કંગના રનૌતે કહ્યું કે દર છ મહિને ચૂંટણી યોજવાથી સરકાર પર ઘણો આર્થિક બોજ પડે છે. દર વર્ષે મતદાનની ટકાવારી ઘટી રહી છે. આ એક સામૂહિક માંગ છે અને દરેક તેનું સમર્થન કરે છે. કૃષિ રાજ્ય મંત્રી ભગીરથ ચૌધરીએ કહ્યું કે, એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી દેશ માટે સારી રહેશે. લોક જનશક્તિ પાર્ટીના નેતા કેન્દ્રીય મંત્રી ચિરાગ પાસવાને કહ્યું કે આ નિર્ણયથી વિકાસને વેગ મળશે.