કેબિનેટ અને રાજ્યકક્ષાના મંત્રીઓ વચ્ચે શું તફાવત છે, શું પગાર અને સુવિધાઓ પણ અલગ છે?

શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની સાથે તમામ સાંસદો અને મંત્રીઓએ ચાર્જ સંભાળી લીધો છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે કેબિનેટ અને રાજ્ય મંત્રીના પગારમાં શું તફાવત છે?

ન્યુ દિલ્હી : વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને તેમની સરકારના તમામ મંત્રીઓએ શપથગ્રહણ બાદ ચાર્જ સંભાળી લીધો છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ  71 મંત્રીઓને મંત્રાલયની ફાળવણી કરી છે. મોદી સરકારમાં 30 કેબિનેટ મંત્રી, 5 રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) અને 36 રાજ્ય મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા છે. પરંતુ હજુ પણ ઘણા લોકો કેબિનેટ અને રાજ્ય મંત્રી વચ્ચેનો તફાવત નથી જાણતા. આજે અમે તમને જણાવીશું કે કેબિનેટ અને રાજ્ય મંત્રી વચ્ચે વર્કલોડ, પગાર અને સુવિધાઓમાં શું તફાવત છે.

કેબિનેટમાં ત્રણ પ્રકારના મંત્રીઓ હોય છે. જેમાં પ્રથમ કેબિનેટ મંત્રી, સ્વતંત્ર હવાલો ધરાવતા રાજ્ય મંત્રી અને ત્રીજા રાજ્ય મંત્રી છે. કેન્દ્રીય કેબિનેટમાં કેબિનેટ મંત્રીઓ પાસે સૌથી વધુ સત્તા હોય છે. બીજી શ્રેણીમાં રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો)નો સમાવેશ થાય છે, જેમની સત્તાઓ કેબિનેટ મંત્રી કરતાં થોડી ઓછી હોય છે. આ પછી ત્રીજી કેટેગરીમાં એવા રાજ્યકક્ષાના મંત્રીઓ છે, જેમની સત્તા અન્ય મંત્રીઓ કરતા ઘણી ઓછી છે.

કેન્દ્રીય મંત્રી પરિષદનું નેતૃત્વ વડાપ્રધાન કરે છે. મંત્રીઓની આ ટીમ સરકારના દરેક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો અને બેઠકમાં સામેલ હોય છે. કેબિનેટ મંત્રીઓની પરિષદ નીતિ ઘડતરમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. બંધારણના અનુચ્છેદ 74 મુજબ, રાષ્ટ્રપતિને મદદ કરવા અને સલાહ આપવા માટે વડા પ્રધાનની અધ્યક્ષતામાં મંત્રીમંડળ હશે, જે સલાહ મુજબ તમામ કાર્યો કરશે.

જ્યારે કલમ 75 કહે છે કે રાષ્ટ્રપતિ વડાપ્રધાનની નિમણૂક કરે છે. વડાપ્રધાનની ભલામણના આધારે રાષ્ટ્રપતિ અન્ય મંત્રીઓની પણ નિમણૂક કરે છે. આ આખી ટીમને કેબિનેટ મંત્રીઓની પરિષદ કહેવામાં આવે છે.

વડા પ્રધાન પછી કેન્દ્ર સરકારના પ્રધાનોમાં સૌથી શક્તિશાળી કેબિનેટ પ્રધાનો છે. તેઓ સીધા વડાપ્રધાનને રિપોર્ટ કરે છે. કેબિનેટ મંત્રીઓને પણ એક કરતા વધુ મંત્રાલયો સોંપવામાં આવી શકે છે. આ મંત્રીઓ માટે કેબિનેટની બેઠકોમાં હાજર રહેવું ફરજિયાત છે. સામાન્ય રીતે ખૂબ જ અનુભવી સાંસદોને સરકારમાં કેબિનેટ મંત્રીનું પદ આપવામાં આવે છે.    

કેબિનેટ મંત્રી પછી રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) આવે છે. આ કેટેગરીના મંત્રીઓ પણ સીધા વડાપ્રધાનને રિપોર્ટ કરે છે. તે જ સમયે, તેઓ તેમના વિભાગોના સ્વતંત્ર પ્રભારી છે. જો કે, રાજ્યમંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) કેબિનેટની બેઠકોમાં હાજરી આપતા નથી. 

ત્રીજા કેટેગરીના મંત્રીઓ રાજ્ય મંત્રી છે. રાજ્ય મંત્રીઓ ખરેખર કેબિનેટ મંત્રીઓના સહયોગી છે. તેઓ વડા પ્રધાનને નહીં પણ કેબિનેટ પ્રધાનને રિપોર્ટ કરે છે. સરકારમાં, સામાન્ય રીતે મંત્રાલયના કદના આધારે એક કેબિનેટ મંત્રી હેઠળ રાજ્યના એક કે બે મંત્રીઓની નિમણૂક કરવામાં આવે છે. ગૃહ, નાણાં, આરોગ્ય, શિક્ષણ જેવા મોટા મંત્રાલયોમાં ઘણા વિભાગોનો સમાવેશ થાય છે. 

મળતી માહિતી મુજબ, લોકસભાના સાંસદને પગાર અને ભથ્થા સહિત કુલ 2.30 લાખ રૂપિયા દર મહિને મળે છે. જ્યારે વડાપ્રધાનને 2.33 લાખ રૂપિયા, કેબિનેટ મંત્રીને 2.32 લાખ રૂપિયા, રાજ્ય મંત્રીને (સ્વતંત્ર હવાલો) રૂપિયા 2.31 લાખ અને રાજ્ય મંત્રીને 2,30,600 રૂપિયા મળે  છે.