24 જૂને 18મી લોકસભાનું પ્રથમ સત્ર શરૂ થશે ત્યારે

અગ્નિવીર ભરતીનો મુદ્દો સંસદમાં સળગશે!!

18મી લોકસભાનું પ્રથમ સત્ર 24 જૂનથી શરૂ થઈ રહ્યું છે. 17મી લોકસભા કંઇક અલગ જોવા મળશે કે આ વખતે સંસદમાં વિપક્ષનો અવાજ વધુ સંભળાશે. જ્યાં પહેલા વિપક્ષના સાંસદોની સંખ્યા ઘણી ઓછી હતી, હવે સંખ્યાના હિસાબે જોરદાર વિપક્ષ છે. આ ઉપરાંત સરકાર પણ ગઠબંધનની છે.

સંસદનું સત્ર શરૂ થાય તે પહેલા જ વિપક્ષની સાથે સરકારનો ભાગ બનેલી ભાજપની સહયોગી JDUએ અગ્નિપથમાં ફેરફારને લઈને નવી ચર્ચા શરૂ કરી છે. સૈન્ય ભરતી યોજના અગ્નિપથ અંગેની ચિનગારી છેલ્લા બે વર્ષથી સળગી રહી છે, પરંતુ નવા સમીકરણો જોતા લાગે છે કે આ વખતે સંસદમાં વધુ ગરમાવો આવશે.

એવું નથી કે અગ્નિપથ યોજનાને લઈને અચાનક જ સવાલો ઉઠવા લાગ્યા. ભૂતપૂર્વ ભારતીય સેના પ્રમુખ જનરલ એમએમ નરવણેએ તેમના આગામી પુસ્તક ‘ફોર સ્ટાર્સ ઑફ ડેસ્ટિની’માં અગ્નિપથ વિશે લખ્યું છે કે આ યોજના સેના માટે આશ્ચર્યજનક હતી, અને તે વાયુસેના અને નૌકાદળ માટે આઘાત સમાન હતી.

જનરલ નરવણેએ લખ્યું છે કે તેમણે 2020ની શરૂઆતમાં વડાપ્રધાન સમક્ષ ટૂર ઑફ ડ્યુટી સ્કીમનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. ટૂંકા ગાળા માટે મર્યાદિત સંખ્યામાં સૈનિકોની ભરતી કરવાની વાત કરવામાં આવી હતી.

આ પ્રસ્તાવ અધિકારીઓ માટે શોર્ટ સર્વિસ કમિશન જેવો હતો. શરૂઆતમાં વડા પ્રધાનને ટૂર ઑફ ડ્યુટી યોજનાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. ટૂંકા ગાળા માટે મર્યાદિત સંખ્યામાં સૈનિકોની ભરતી કરવાની વાત કરવામાં આવી હતી. આ પ્રસ્તાવ અધિકારીઓ માટે શોર્ટ સર્વિસ કમિશન જેવો હતો.

PMO નવી સ્કીમ લાવ્યું
વડાપ્રધાન કાર્યાલય પાછળથી એક અલગ સ્કીમ - અગ્નિપથ લઈને આવ્યું, જેમાં તમામ ભરતીઓ માત્ર ચાર વર્ષ માટે જ થવાની છે. જનરલ નરવણેનું પુસ્તક ક્યારે બહાર આવશે તે અંગે હજુ સ્થિતિ સ્પષ્ટ નથી. તેમના પુસ્તકને હજુ સુધી સંરક્ષણ મંત્રાલયની મંજૂરી મળી નથી. ગત લોકસભાના છેલ્લા સત્રમાં સંસદની સંરક્ષણ બાબતો સ્ટેન્ડિંગ કમિટીએ અગ્નવીરને લઈને કેટલીક મહત્વની ભલામણો પણ કરી હતી.

જો કોઈ અગ્નિવીર શહીદ થાય તો તેની ભલામણ કરવામાં આવી હતી. જો આવું થાય, તો તેમના પરિવારના સભ્યોને તે જ મદદ કરવી જોઈએ જે શહીદ થવાના કિસ્સામાં સૈનિકના પરિવારને આપવામાં આવે છે. ભારતીય સેનામાં અગ્નિવીરની સેવાની શરતો અનુસાર, યુદ્ધમાં જાનહાનિના કિસ્સામાં, પરિવારને વીમા, એક્સ-ગ્રેશિયા સહિત લગભગ 1 કરોડ રૂપિયાની સહાય મળે છે.

પરંતુ જો કોઈ નિયમિત સૈનિક શહીદ થાય છે તો આટલી બધી આર્થિક મદદ સાથે તેના પરિવારને તેના છેલ્લા પગાર પ્રમાણે પેન્શન પણ મળે છે. આ ઉપરાંત પૂર્વ સૈનિકોને ઉપલબ્ધ આર્મી કેન્ટીન અને મિલિટરી હોસ્પિટલનો લાભ પણ શહીદના પરિવારને આપવામાં આવે છે.

અગ્નિપથ યોજનાને પાયલોટ પ્રોજેક્ટ વિના સીધી રીતે અમલમાં મૂકવાની ઈચ્છા સેનામાં પણ દેખાઈ રહી છે. જ્યારે નિયમિત સૈનિકોને વર્ષમાં 90 દિવસની રજા મળે છે, જ્યારે અગ્નિવીર પાસે માત્ર 30 રજાઓ છે.

પારિવારિક પ્રતિબદ્ધતા સાથે, અગ્નિવીર પાસે નિયમિત સૈનિકની જેમ અન્ય તમામ જરૂરિયાતો પણ છે. આવી સ્થિતિમાં તેમની રજા એક મોટો મુદ્દો બની રહ્યો છે. અગ્નિવીરની સેવાની શરતો નિયમિત સૈનિકો કરતા અલગ છે, જેના કારણે સેનામાં બે કેટેગરી હોવાનું જણાય છે. તેની અસર રોજબરોજના કામકાજ પર પણ જોવા મળે છે.

અગ્નિવીરને એકલા સંત્રી તરીકે નાઇટ ડ્યુટી કરવા માટે બનાવવામાં આવી રહ્યા નથી અને આવી ઘણી સંવેદનશીલ ફરજો છે જેમાં અગ્નિવીરને તૈનાત કરવામાં આવતો નથી. આનાથી અગ્નિવીર અને નિયમિત સૈનિકો વચ્ચે અલગ થવાની લાગણી પેદા થશે.

એકતરફી પ્રતિબદ્ધતાનો પ્રશ્ન
અગ્નિવીરોની ચાર વર્ષ માટે ભરતી કરવામાં આવી રહી છે અને તેમાંથી વધુમાં વધુ 25 ટકાને કાયમી થવાનો વિકલ્પ આપવામાં આવશે. આ સૈન્યના નામ-નમક-નિશાન જીવન બલિદાનના નમૂનામાં બંધબેસતું નથી. જેઓ સાયકોલોજીને થોડું પણ સમજે છે તેઓ કહી શકે છે કે જ્યારે યુવાનોને લાગે છે કે ચાર વર્ષ પછી ઘરે જવાની સંભાવના છે, તો તેઓ જોખમ લેવા માંગતા નથી, તે પણ જ્યારે શહીદી પછી પણ, તેમના પરિવાર માટે કોઈ પેન્શન યોજના નથી.

સૈન્ય એ સામાન્ય કામ નથી એ વાતને કોઈ નકારી શકે નહીં, પરંતુ સૈનિક અને દેશ વચ્ચે એક પ્રતિબદ્ધતા હોય છે કે સૈનિક દેશની રક્ષા કરશે, પછી ભલે તે પોતાનો જીવ આપી દે, અને દેશ સૈનિકના પરિવારની સંભાળ લેશે. પરંતુ દેશ અગ્નિવીર સાથે આ પ્રતિબદ્ધતા નથી કરી રહ્યો. તો શું પ્રતિબદ્ધતા એકપક્ષીય રીતે પૂર્ણ થશે? આવા અનેક પ્રશ્નો છે. જે સતત વધી રહ્યા છે.

લોકસભાની ચૂંટણી વખતે પણ સતત વધી રહ્યા હતા. લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન પણ અગ્નિવીર એક મોટો મુદ્દો હતો, ખાસ કરીને રાજસ્થાન, પંજાબ, હરિયાણા, હિમાચલ, ઉત્તરાખંડ જેવા રાજ્યોમાં જ્યાંથી મોટી સંખ્યામાં યુવાનો સેનામાં જોડાય છે. હરિયાણામાં આ વર્ષે વિધાનસભાની ચૂંટણી પણ યોજાવાની છે. આ મુદ્દો ગરમ છે અને તેની ગરમીની અસર ટૂંક સમયમાં દેખાઈ શકે છે.